Page 42 - วิศวกรรมสาร ปีที่ 75 ฉบับที่ 2 เมษายน - มิถุนายน 2565
P. 42
ตอนที่ ๘ โบราณกับงานวิจัย และนวัตกรรม
งานวิจัยวัสดุก่อ อิฐ อิฐบล็อก หรือบล็อก ซึ่งใช้ก่อผนัง หรือใช้เป็นผนังรับน�้าหนักได้
(Load bearing wall) อาจถือเป็นเรื่องคู่ขนานกับงานวิจัยคอนกรีต และวัสดุผสม
แทนที่ปูนซีเมนต์ปอร์ตแลนด์ ตั้งแต่ส่วนผสม ดินซีเมนต์ จนกลายเป็นมีส่วนผสม
หลากหลาย และนอกจากประเด็นสมบัติทางกายภาพ สมบัติทางเคมี ก�าลังต้านทาน
แรงต่าง ๆ ยังมีประเด็นเรื่องอนุรักษ์พลังงาน (เช่น ค่าความร้อนจ�าเพาะ ความจุความร้อน)
การน�าไฟฟ้า การทนไฟ อย่างไรก็ตาม ทุกวันนี้ก็ยังปรากฏใช้อิฐดินเหนียว (อิฐมอญ)
ในงานก่อสร้างอาคาร (รูปที่ ๖) คืออีกประจักษ์พยานว่า วิศวกรรมโบราณนั้น
ผ่านกระบวนคิดไตร่ตรองอย่างรอบคอบ แม้จะยังไม่เป็นเป็นงานวิจัยอย่างรูปนัย
ตั้งแต่ยุคก่อนประวัติศาสตร์ ซึ่ง “ไฟ” กระตุ้นให้มนุษย์รู้จักประดิษฐ์ งานวิศวกรรม
และอุตสาหกรรมที่มีการผลิตจ�านวนมาก อาทิ การท�าโลหะสัมฤทธิ์ (ดีบุกผสม
ทองแดง หล่อหลอมเป็นเครื่องประดับ เครื่องมือเกษตรกรรม อาวุธ) ใช้ดินเหนียว
ปั้นภาชนะ เขียนสี และเผาไฟเป็น หม้อ ไห (ได้กล่าวละเอียดในตอนแรก ๆ)
สมัยสุโขทัย ต่ออยุธยา ใช้ดินเหนียว หรือดินขาวเคลือบ Feldspar (เซรามิก)
ท�าเครื่องด้วยชาม ส่วนประดับอาคารและท่อน�้า มนุษย์อาจรู้จักท�าอิฐไล่เลี่ยกับ
รู้จักตัดหินมาใช้ก่อสร้าง อิฐตั้งแต่อดีตถึงปัจจุบันต่างกันไม่มากนัก มีขนาดเล็ก
ก. เส้นเหล็ก ลงกว่าเดิม อาจเพื่อหยิบจับง่าย ท�างานสะดวก ส่วนผสมอาจแตกต่างกันบ้าง
ตามสมบัติของดินเหนียวแต่ละแหล่งผลิต อาจมีส่วนผสมอื่นแตกต่างกัน ถือเป็น
ภูมิปัญญาพื้นถิ่น มีกระบวนเผาที่แตกต่างกัน ทั้งเตาเผา อุณหภูมิเผา ร่องรอย
แกลบที่พบในเนื้อ หรือผิวอิฐ อาจอนุมานได้ทั้งเอาแกลบมาผสมดินเหนียว
แล้วปั้นเป็นอิฐ หรือใช้แกลบเป็นเชื้อเพลิงในการเผาอิฐ หรือทั้งสองประเด็น
(ปัจจุบันก็ยังปฏิบัติเช่นนั้น) ตอบสนองการใช้ประโยชน์จากแกลบ ซึ่งเป็นของเหลือ
และการอนุรักษ์พลังงานไม่ต่างจากผลงานวิจัยปัจจุบัน เมื่อศึกษาองค์ประกอบ
ทางเคมีของเศษแกลบในเนื้ออิฐ ก็จะพอทราบได้ว่าเป็นแกลบของข้าวชนิดใด
สายพันธุ์ใด เป็นประโยชน์ต่องานวิจัยทางมนุษยวิทยาและสังคมวิทยา โดยเฉพาะ
ประเด็นเรื่องชาติพันธุ์ และพัฒนาการ (รูปที่ ๗)
อาจกล่าวสรุปว่า แม้วัสดุที่ใช้แทนที่ปอร์ตแลนด์ซีเมนต์หรือผสมคอนกรีต
บางชนิด จะได้คอนกรีตที่ไม่ดีนัก เช่น ก�าลังต้านทานแรงอัดต�่า แต่ก็อาจมีประโยชน์
ในวัตถุประสงค์อื่น หรือเหมาะใช้งานที่ไม่ต้องการก�าลังสูง อาทิ บล็อกปูทางเท้า
บล็อกประสานส�าหรับงานก่อผนัง การสร้างก�าแพงค่าย หรือก�าแพงเมืองในอดีต
มีเรื่องเล่าว่าผสมโลหิต (ย่อมเป็นเลือดสัตว์ ไม่ใช่เลือดคน) กับปูนก่อ ท�าให้เข้าใจผิด
ไปว่าเป็นพิธีกรรม ตัดไม้ข่มนาม หรือไสยศาสตร์ แต่เหตุผลหนึ่งคือ Ferrous
ก. ใยแก้ว ในเลือด ช่วยให้ปูนก่อต่อรวดเร็ว แม้ก�าลังไม่สูงมาก (ก็คงเพราะต้องการก่อสร้างค่าย
รูปที่ ๕ ตัวอย่างเส้นเหล็ก และใยแก้วที่ใช้ผสม หรือก�าแพงเมืองให้ส�าเร็จไวไว) แต่การพัฒนาก�าลังในระยะยาว ไม่ดีเลย
คอนกรีต (อนุเคราะห์โดย ดร. สรรค์ สยามิภักดิ์) ฝ่ายศัตรูย่อมรู้ว่า หากก่อไฟสุมก�าแพง ความร้อนย่อมจะท�าลายวัสดุก่อ หรือ
การเชื่อมประสานให้ก�าแพงพังทลายลงได้โดยง่าย ก�าแพงพระนครศรีอยุธยา
ที่พังทลายเพราะไฟสุม คราวเสียกรุงครั้งที่ ๒ ก็เช่นนี้
42 วิศวกรรมสาร ปีที่ 75 ฉบับที่ 2 เมษายน-มิถุนายน 2565
