Page 58 - วิศวกรรมสาร ปีที่ 78 ฉบับที่ 1 มกราคม - มีนาคม 2568

มลพิษจากฝุ่นละอองขนาดเล็ก PM และมาตรการลดผลกระทบที่เกิดจากฝุ่นที่เป็นไปได้ในสังคมไทย
2.5

2. ที่มาของมลพิษ ฝุ่น PM ทั้งนี้จำกข้อมูลของส�ำนักงำนพัฒนำเทคโนโลยีอวกำศและ
2.5
ภูมิสำรสนเทศ (องค์กำรมหำชน) หรือ จิสด้ำ ที่เปิดเผยข้อมูลจำก
ค่ำฝุ่น PM เฉลี่ยทั้งปี และเฉลี่ย 24 ชั่วโมง ในช่วงหลำยปี ดำวเทียมซูโอมิ เอ็นพีพี (Suomi NPP) ระบบ VIIRS และจำก
2.5
ที่ผ่ำนมำ พบว่ำมีค่ำสูงเกินค่ำมำตรฐำนในช่วงฤดูแล้งระหว่ำงเดือน ข้อมูลดำวเทียมดวงอื่น ๆ ของเมื่อวันที่ 22 มกรำคม 2568 พบว่ำ
มกรำคม - มีนำคม สำเหตุอำจเนื่องมำจำกแหล่งก�ำเนิดมลพิษ ประเทศไทยมีจุดควำมร้อนรวม 521 จุด ทั้งนี้เกิดขึ้นในพื้นที่เกษตร

เพิ่มมำกขึ้น ซึ่งกำรศึกษำโดยทำงกรมควบคุมมลพิษ พบว่ำมีแหล่ง 178 จุด พื้นที่ป่ำสงวนแห่งชำติ 109 จุด พื้นที่เขต สปก. 108 จุด
ก�ำเนิดที่สำคัญอย่ำงน้อย 3 แหล่งก็คือ ไอเสียรถยนต์ดีเซล กำรเผำ พื้นที่ป่ำอนุรักษ์ 63 จุด พื้นที่ชุมชนและพื้นที่อื่น ๆ 59 จุด และ
ชีวมวล และฝุ่นทุตยภูมิอันเกิดจำกปฏิกิริยำรวมตัวกันของไอเสีย พื้นที่ริมทำงหลวง 3 จุด
รถยนต์และแอมโมเนียจำกปุ๋ยที่ใช้ในเกษตรกรรม นอกจำกนี้ปัจจัย
ทำงด้ำนอุตุนิยมวิทยำส่งผลต่อกำรระบำยของฝุ่นละอองเป็นส�ำคัญ

โดยในช่วงที่ฝุ่นละอองในหลำยพื้นที่มีแนวโน้มเพิ่มสูงขึ้นนั้น ส�ำหรับสำเหตุหลักของกำรเกิดฝุ่น PM ในพื้นที่
2.5
จะมีอัตรำกำรระบำยอำกำศค่อนข้ำงต�่ำ อีกทั้งเกิดสภำพอุณหภูมิ กรุงเทพฯ จำกข้อมูลของกรุงเทพมหำนคร, 2566 สำมำรถสรุป
ผกผันใกล้ผิวพื้น และมีสภำพเพดำนกำรลอยตัวอำกำศที่ต�่ำมำก ได้ดังนี้
เกิดลักษณะคล้ำยฝำชีครอบ ส่งผลให้ฝุ่นละอองไม่สำมำรถระบำย 1. กำรคมนำคมขนส่ง: ยำนพำหนะที่ใช้น�้ำมันดีเซล
ออกจำกพื้นที่ได้ จึงมีกำรสะสมและแขวนลอยในอำกำศได้มำก โดยเฉพำะรถยนต์และรถบรรทุก เป็นแหล่งก�ำเนิดฝุ่น PM 2.5
ที่ส�ำคัญที่สุดในกรุงเทพฯ คิดเป็นสัดส่วนประมำณ 51%

ของแหล่งก�ำเนิดทั้งหมด
สาเหตุหลักของปัญหาฝุ่น PM 2. โรงงำนอุตสำหกรรม: กระบวนกำรผลิตในโรงงำน
2.5
ในประเทศไทยมาจากหลายปัจจัย ได้แก่ อุตสำหกรรมปล่อยฝุ่นละอองและมลพิษทำงอำกำศ คิดเป็น
• กำรจรำจร: กำรปล่อยควันจำกรถยนต์เป็นแหล่ง สัดส่วนประมำณ 21% ของแหล่งก�ำเนิดฝุ่น PM ในกรุงเทพฯ
2.5
ก�ำเนิดส�ำคัญของฝุ่น PM ในเขตเมือง 3. ครัวเรือน: กระบวนกำรเผำไหม้จำกกิจกรรมของ
2.5
• ภำคอุตสำหกรรม: โรงงำนอุตสำหกรรมบำงประเภท ครัวเรือน คิดเป็นสัดส่วนประมำณ 10% ของแหล่งก�ำเนิดฝุ่น
ปล่อยมลพิษทำงอำกำศออกมำในปริมำณมำก PM ในกรุงเทพฯ
2.5
• กำรเผำในที่โล่ง: กำรเผำป่ำ เผำไร่อ้อย และเผำเศษ 4. กำรเผำในที่โล่ง: กำรเผำเศษวัสดุทำงกำรเกษตรและ
วัสดุทำงกำรเกษตร เป็นสำเหตุส�ำคัญของปัญหำฝุ่น PM ขยะในพื้นที่โดยรอบกรุงเทพฯ ส่งผลให้ฝุ่นละอองถูกพัดเข้ำมำ
2.5
ในพื้นที่ชนบทและพื้นที่เกษตรกรรม ในเมือง โดยเฉพำะเมื่อสภำพอำกำศปิดและลมพัดเข้ำมำจำก
• หมอกควันข้ำมแดนจำกประเทศเพื่อนบ้ำน ซึ่ง ทิศทำงที่น�ำพำฝุ่นเข้ำสู่กรุงเทพฯ คิดเป็นสัดส่วนประมำณ 6%

ข้อมูลภำพถ่ำยดำวเทียมแสดงถึงจุดควำมร้อนที่เกิดจำก ของแหล่งก�ำเนิดฝุ่น PM ในกรุงเทพฯ
2.5
กำรเผำจำกประเทศเพื่อนบ้ำนมีแนวโน้มสูงขึ้นเรื่อย ๆ 5. สภำพอำกำศ: สภำวะอำกำศปิดหรือกำรผกผันของ
จำกข้อมูลของส�ำนักงำนพัฒนำเทคโนโลยีอวกำศและ อุณหภูมิ ท�ำให้ฝุ่นละอองสะสมในบรรยำกำศและไม่สำมำรถ
ภูมิสำรสนเทศ (องค์กำรมหำชน) หรือจิสด้ำ ดังข้ำงต้นเมื่อ กระจำยตัวได้ ส่งผลให้ค่ำฝุ่น PM เพิ่มขึ้นอย่ำงรวดเร็ว
2.5
วันที่ 22 มกรำคม 2568 แสดงให้เห็นว่ำ จุดควำมร้อนของ
ประเทศเพื่อนบ้ำนพบมำกที่สุดที่ กัมพูชำ 923 จุด เวียดนำม

363 จุด พม่ำ 273 จุด ลำว 269 จุด มำเลเซีย 5 จุด ในกรณีภำคเหนือนั้น จำกข้อมูลของ NASA พบว่ำกำรเผำ
• สภำพอุตุนิยมวิทยำ: สภำพอำกำศที่นิ่ง ลมสงบ ชีวมวล (Biomass burning) เป็นปัจจัยส�ำคัญของกำรเกิดมลพิษ
และควำมกดอำกำศสูง ท�ำให้ฝุ่น PM สะสมในอำกำศ จำก PM ส�ำหรับช่วงเวลำของกำรเกิดฝุ่น PM ในพื้นที่
2.5 2.5 2.5
ได้ง่ำย ทั่วประเทศแสดงดังในรูปที่ 2 จะเห็นว่ำช่วงเดือนมกรำคมถึง
เดือนเมษำยนเป็นช่วงเวลำในรอบปีที่ค่ำฝุ่น PM สูงขึ้นอย่ำง
2.5
รวดเร็ว เมื่อเทียบกับช่วงเวลำอื่นๆ

58 ปีที่ 78 ฉบับที่ 1 มกราคม - มีนาคม 2568 l วิศวกรรมสาร