Page 82 - วิศวกรรมสาร ปีที่ 74 ฉบับที่ 4 ตุลาคม - ธันวาคม 2564
P. 82
บทเรียนการบริหารจัดการน�้าของเมืองหลักบนลุ่มแม่น�้าเจ้าพระยาในประวัติศาสตร์ไทย
สภาพภูมิอากาศโลกเปลี่ยนแปลง และอุทกภัย [*10]
เป็นที่ยอมรับในระดับสากลแล้วว่าปรากฏการณ์สภาวะการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ เสียหายถึงความล้มเหลวของพนังกั้นน�้าใน
โลกในรอบหลายปีที่ผ่านมาได้ส่งผลกระทบเป็นมหาอุทกภัยทั่วโลกทั้งในทวีป ยุโรป อเมริกา นิวออร์ลีนถูกเปิดเผยโดยพายุเฮอริเคนแคท
ออสเตรเลียและเอเชีย โดยเฉพาะในปี พ.ศ. 2564 นี้ (รวมถึงในประเทศไทยเมื่อปี พ.ศ. เธอรีน่าว่ามีความสัมพันธ์กับรอยแตกที่เกิด
2554) ข้อมูลส�ารวจวิจัยได้ระบุว่า น�้าแข็งขั้วโลกเหนือละลายมากขึ้นจนสามารถตรวจพบรอย จากการทรุดตัวของพนังกั้นน�้าที่เสริมให้สูงขึ้น
แยกชัดเจน (รูปที่ 15) และประเมินได้ว่าจะส่งผลให้ระดับน�้าทะเลบริเวณซีกโลกเหนือสูงขึ้น และสร้างความเสียหายขนาดใหญ่ตามมา
ประมาณ 1.50 เมตร ในปี ค.ศ. 2100 รวมทั้งการเพิ่มขึ้นอย่างชัดเจนของ อุทกภัย ความเร็ว (ความสูงของพนังกั้นน�้าสัมพันธ์กับแรงดันน�้า
รอบศูนย์กลาง ขนาด และความถี่ของพายุหมุน และความเข้มของปริมาณน�้าฝน (rainfall และความเร็วการไหลของน�้า) [*5]
intensity) ในพื้นที่ อันเป็นสาเหตุส�าคัญของการเกิดอุทกภัยและน�้าท่วมขังในพื้นที่เมือง มีข้อพิสูจน์จากหลายประเทศที่ได้เรียนรู้
ที่ยังคงใช้ระบบระบายขนาดเล็กแบบเดิม ซึ่งการเปลี่ยนแปลงของข้อมูลสภาพภูมิอากาศ ประสบการณ์จากเหตุการณ์คล้าย ๆ กัน
และอุทกวิทยาเหล่านี้จะส่งผลกระทบทางลบต่อพื้นที่ลุ่มต�่าเพิ่มมากขึ้นเรื่อย ๆ ค�าถามคือ ในรอบ 100 ปี ที่ผ่านมาว่า ยิ่งพยายามกั้น
ผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงเหล่านี้จะส่งผลต่อประเทศไทย อีกยาวนานแค่ไหน? อุทกภัยมากขึ้นเท่าไหร่ก็จะได้รับผลกระทบ
ดังนั้นค�าแนะน�าส�าหรับการป้องกันอุทกภัยแบบที่รัฐก�าลังด�าเนินอยู่โดยเฉพาะพื้นที่ ที่เกิดจากอุทกภัยมากขึ้นเท่านั้น ในปัจจุบัน
ริมแม่น�้าล�าคลอง คือ หากเลือกใช้พนังป้องกันน�้าท่วม จ�าเป็นต้องศึกษาออกแบบทางวิศวกรรม รัฐบาลของหลายประเทศ เช่น สหรัฐ ญี่ปุ่น
โดยค�านึงถึงผลกระทบทั้งระดับน�้าในล�าน�้าและลักษณะการไหลต่อเนื่องในทุกทิศทาง เกาหลีใต้ และจีน จึงได้ประกาศแผนที่แสดง
ทั้งต้นน�้าและปลายน�้า โดยเฉพาะพื้นที่ตลอดริมฝั่งทั้งสองข้างล�าน�้าที่ได้รับผลกระทบ เขตน�้าท่วม (Inundation area) ในพื้นที่
ดังเช่นตัวอย่างที่เกิดขึ้นในลุ่มแม่น�้ามิสซีสซิปปี ในปี พ.ศ. 2550 ตามระบุในรายงานความ ลุ่มต�่าน�้าท่วมถึงบริเวณริมแม่น�้าสายหลัก
และแผนลดความเสี่ยงจากอุทกภัย แผน
อพยพ รวมทั้งการประกันภัยให้อาคาร
บ้านเรือนที่อยู่ในเขตน�้าท่วมถึงโดยไม่มี
โครงการก่อสร้างพนังกั้นน�้าริมตลิ่งตลอดล�าน�้า
อีกต่อไป เพื่อแก้ปัญหาและลดผลกระทบ
ในระยะยาว หากพิจารณาให้ชัดเจนจะพบว่า
เหตุการณ์มหาอุทกภัยที่เกิดทั่วโลกในขณะนี้
ก็เหมือนเช่นที่เกิดขึ้นในพื้นที่สามเหลี่ยม
สันดอนแม่น�้าเจ้าพระยา ในปี พ.ศ. 2554
ไม่มากก็น้อย ใช่หรือไม่?
ยังมีข้อมูลงานวิจัยที่ส�าคัญและสัมพันธ์
โดยตรงกับอุทกภัยในพื้นที่สามเหลี่ยม
สันดอนปากแม่น�้าทั้งในทวีปยุโรปและเอเชีย
[*12] คือ ธรรมชาติการทรุดตัวของแผ่นดิน
บริเวณสามเหลี่ยมสันดอนปากแม่น�้า (delta
area land subsidence) ที่เกิดร่วมกับการใช้
น�้าจากแหล่งน�้าใต้ดิน (ground water aquifer)
อย่างต่อเนื่อง และอุตสาหกรรมการดูดทราย
แม่น�้า ได้ส่งผลกระทบโดยตรงกับแผ่นดิน
รูปที่ 15 ข้อมูลดาวเทียมจากองค์การบริหารการบินและอวกาศแห่งชาติสหรัฐอเมริกาแสดงการตรวจ ทรุดตัว การหดตัวของพื้นที่ รวมทั้งการ
พบรอยแยกจากการละลายของน�้าแข็งบริเวณพื้นที่ปกคลุมด้วยน�้าแข็งขั้วโลกเหนือ ชัดเจน รุกคืบของลิ่มน�้าทะเลในล�าน�้า (sinking,
82
วิศวกรรมสาร ปีที่ 74 ฉบับที่ 4 ตุลาคม-ธันวาคม 2564
